En il center da "natira, uman e societad" stat l'occupaziun da las scolaras e dals scolars cun il mund. Per pudair s'orientar en il mund, al pudair chapir, al concepir activamain e pudair agir en el cun responsabladad, s'acquistan ed approfundeschan els ina savida fundamentala ed abilitads generalas. Els amplifitgeschan lur experientschas e sviluppan novs interess.
Las scolaras ed ils scolars emprendan da s'occupar - or da differentas perspectivas - da fenomens natirals, differentas modas da viver, progress socials e culturals multifars. Els sviluppan in'atgna moda da vesair il mund, emprendan a dumagnar sfidas futuras sco era a profitar a moda persistenta d'experientschas ed a duvrar strategias e resursas sco era a responsar lur agir. Ils puncts da partenza per l'emprender furman ideas, visiuns ed enconuschientschas gia existentas dal mund, ma era las experientschas dal mund che las scolaras ed ils scolars han fatg fin ussa. L'emprender en scola vegn collià cun experientschas d'ordaifer la scola.
Sche uffants e giuvenils vegnan en contact cun il mund e s'occupan dad el, percepeschan els novs fenomens, novas chaussas e novas situaziuns. Els fan lur reflexiuns ed integreschan quellas en lur visiuns ed ideas dal mund. Uschia amplifitgeschan els lur orientaziun dal mund e cuntanschan in'abilitad d'agir. Tut quai pretenda savida ed abilitads, experientschas ed interess e capita en in process, en il qual èn colliads ils quatter aspects d'agir che substitueschan permanentamain l'in l'auter (illustraziun 2).
Las scolaras ed ils scolars percepeschan quai ch'als circumdescha e tge effect che objects han sin els. Els expriman atgnas percepziuns, visiuns, ideas ed experientschas e sviluppan en quest connex mirveglias ed interess per il mund.
Las scolaras ed ils scolars s'occupan da situaziuns e fenomens socials, culturals e natirals. Els tschentan dumondas, fan retschertgas ed exploreschan il mund or da differentas perspectivas. Uschia amplifitgeschan els pass per pass lur enconuschientschas e lur experientschas.
Las scolaras ed ils scolars stgaffeschan connexs tranter fenomens, chaussas e situaziuns sco era impressiuns ed enconuschientschas. Els analiseschan e giuditgeschan situaziuns actualas e passadas e reflecteschan davart quellas. En quest connex structureschan ed approfundeschan els lur enconuschientschas e sviluppan concepts che sa refereschan a la chaussa. Lur orientaziun en il mund s'augmenta pass per pass e vegn drizzada sin sfidas actualas e futuras.
Las scolaras ed ils scolars prendan decisiuns ed ageschan a moda reflectada. Els realiseschan enconuschientschas a moda creativa e constructiva, concepeschan activamain lur conturns e surpiglian cunresponsabladad per sasezs, per la cuminanza e per la societad. En quest connex vegnan promovidas era l'independenza, l'abilitad da manar in dialog e la collavuraziun areguard in agir en il mund a moda cumpetenta ed orientada al futur.
Fenomens, situaziuns e chaussas natiralas e culturalas, economicas, socialas ed istoricas stattan en il center dal champ "natira, uman e societad", en spezial era las interacziuns tranter ils umans e lur ambient natiral e social. Quests fenomens, questas situaziuns e chaussas pon vegnir contempladas e rendidas accessiblas or da differentas perspectivas tematicas e cun differentas modas e metodas d'access. En il champ "natira, uman e societad" vegnan questas differentas perspectivas tematicas unidas a quatter perspectivas. Entant che - en il 1. e 2. ciclus - tut las quatter perspectivas furman ensemen il champ "natira, uman e societad" ed entant ch'i vegn partì d'ina moda d'access per gronda part integranta, vegn preschentada en il 3. ciclus mintgina da questas quatter perspectivas en in agen champ. En quai che suonda vegnan descrittas questas quatter perspectivas tematicas.
En la perspectiva "natira e tecnica" perscruteschan las scolaras ed ils scolars la natira viva e morta cun ses funcziunaments e cun sias reglas. En quest connex s'acquistan els tant cumpetenzas fisicalas, chemicas e biologicas sco era cumpetenzas generalas da las scienzas natiralas e da la tecnica. Grazia a l'instrucziun en las scienzas natiralas duain fenomens dal mintgadi e da la tecnica vegnir chapids meglier ed atgnas experientschas cun l'ambient pon vegnir decleradas. Cun s'occupar da fenomens e d'objects tecnics emprendan ils uffants e giuvenils ultra da quai modas d'agir tipicas: els observan, descrivan, dumondan, supponan, mesiran, examineschan, experimenteschan, construeschan e concludan. En quest connex èn impurtants tant l'inscunter direct cun ils fenomens e la decleraziun dals fenomens sco era l'utilisaziun da las enconuschientschas da las scienzas natiralas per applicaziuns tecnicas. Questa colliaziun da las scienzas natiralas e da la tecnica furma la basa per ina chapientscha da la tecnica amplifitgabla.
En la perspectiva "economia, lavur e tegnairchasa" sviluppan las scolaras ed ils scolars cumpetenzas per concepir il mund da viver ed in'orientaziun professiunala e sociala. Latiers tutgi ch'els s'occupian da dumondas da la garanzia da l'existenza, dal consum, da la producziun e da la distribuziun da rauba sco era da l'agir en manaschis tenor princips d'interpresa. Las scolaras ed ils scolars sa fatschentan cun cundiziuns generalas, cun situaziuns e cun decisiuns en tegnairchasas, en munds da lavur e da professiun sco era cun dumondas davart la sanadad ed il nutriment e s'elavuran cumpetenzas en la preparaziun da mangiativa.
Partind da las atgnas experientschas perscruteschan els pliras perspectivas dals fatgs da l'economia, da la lavur e dal tegnairchasa. Las scolaras ed ils scolars fan ponderaziuns davart valurs e davart conflicts d'interess e motiveschan decisiuns a moda pli e pli differenziada ed independenta. En quest connex s'acquistan els las cumpetenzas per concepir activamain e cun responsabladad in mund actual e futur per tuts.
En la perspectiva "spazis, temps e societads" sviluppan ed amplifitgeschan las scolaras ed ils scolars lur cumpetenzas concernent temas territorials, istorics, socials e politics. Els sa rendan conscients davart lur visiuns ed ideas pertutgant il spazi ed il temp, emprendan d'enconuscher novas modas da vesair il mund, chattan ed elavuran infurmaziuns correspundentas. Las scolaras ed ils scolars s'occupan da connexs e da relaziuns tranter fatgs natirals ed activitads socialas da differentas regiuns dal mund. Uschia pon els s'orientar territorialmain e tematicamain en il mund.
En l'occupaziun cun il temp social, la durada e la midada, il svilup d'umans e da societads emprendan ils uffants e giuvenils la differenza tranter l'istorgia e las istorgias e vegnan a savair che nus reconstruin chaussas passadas adina or dal temp preschent per survegnir l'orientaziun per il futur. Questa furmaziun dal senn capita en las dimensiuns pussanza, economia e cultura e cumpiglia perquai individis e societads sco talas.
En questa moda emprendan ils uffants e giuvenils da s'orientar en il spazi, il temp, la societad e la relaziun d'umans cun lur ambient natiral e structurà. Els survegnan las cumpetenzas da cooperar tar la concepziun ed il mantegniment da las basas da viver territorialas, d'agir en il temp preschent e da far ponderaziuns davart il futur sco era davart in svilup persistent sin plaun local, regiunal e global.
En la perspectiva "etica, religiuns, cuminanza" sviluppan las scolaras ed ils scolars cumpetenzas per viver ensemen cun differentas culturas, religiuns, ideologias e tenutas envers valurs. En ina societad pluralistica e democratica vali da chattar in'atgna identitad, esser tolerant e contribuir ad ina convivenza caracterisada da respect. Per quai fan las scolaras ed ils scolars ponderaziuns davart experientschas fundamentalas umanas e survegnan ina chapientscha per valurs e per princips etics. Els inscuntran tradiziuns ed ideas religiusas ed emprendan d'ir enturn cun respect e plain atgna confidenza cun diversas ideologias ed il patrimoni cultural. Quai gida a tolerar e renconuscher modas da viver religiusas e secularas e contribuescha uschia a la libertad da cretta e da conscienza che vala en ina societad democratica. En quest connex sa tracti d'ina instrucziun sur da religiuns e betg d'ina instrucziun en ina religiun. Quai è chaussa dals geniturs sco era da las baselgias e las cuminanzas religiusas.
Las scolaras ed ils scolars emprovan pussaivladads per concepir la convivenza e dumagnar sfidas socialas e vegnan encuraschads da concepir independentamain lur vita e surpigliar responsabladad per la participaziun a la communitad.
